آوینی آوینی است

ویژه نامه شهادت شهید آوینی 12

آوینی شاید از نظر زمانی مدت زیادی را در منظر افکار عمومی نبود، چیزی بین سال های 67 تا اوایل 71، اما همین دوره کوتاه هم پر فراز و نشیب و پر التهاب است و هم جنجالی. در این دوران کوتاه آوینی به عنوان فردی نسبتاً گمنام از مجله سوره وارد عرصه مطبوعات و البته فرهنگ و هنر شد، اما با مقالاتی که نوشت و موضع گیری هایی که کرد و البته مبانی ای که پایه گذاشت، در همین مدت کوتاه به یکی از مهمترین چهره های مطبوعات و فرهنگ و هنر اسن کشور تبدیل شد. البته فراز و نشیب تقابل چهره های مختلف در مقابل او زمانی بیشتر شد آوینی به شهادت رسید و حالا چهره ها باید برای شهیدی که تا دیروز در مقابلش ایستاده بودند مرثیه می سرودند!

 

اما چرا آوینی در این مدت کوتاه در این نقطه قرار گرفت؟ چه چیزی باعث شده بود تا آوینی، آوینی باشد؟ بیان دلیل این مسئله و بررسی این موضوع هم مجالی فراخ تر می طلبد و هم بیان پرمایه تر که از این نوشته را می طلبد. با این حال شاید بتوان با بیان برخی از کارویژه هایی که شخصیتی شهید اوینی به جوانب بهتری از آنچه اوینی بود دست پیدا کنیم. پس از ان خواهد بود که می توان در مورد سوالات بالا به درستی فکر کرد.

روشنفکری:

آوینی از خاستگاهی برخواسته بود که در دوران اوج خود به شدت به مخالفت با آن برخواست و در تداوم آنچه سید جلال آل احمد هم گفته بود به بررسی و تشریح این پدیده پرداخت و ان چیزی نبود جز روشنفکری.

آوینی که به قول خودش در دوران دانشجویی سبیل نیچه ای می گذاشت و کتاب را طوری در دستش می گرفت که فکر کنند آن را خوانده است، او که در دوران دانشجویی با دوستان انجمن شعرش شب ها به نظاره ماه می نشستند، بعد از انقلاب و در آغازین گام های تحولش تمام آنچه که در این سال ها گفته بود و نوشته بود و سروده بو د و فکر کرده بود را می سوزاند تا مثل ققنوس در دل آن به تفکری جدید برسد.

پس از این دوره است که آوینی که نقد شدید روشنفکری می پردازد و بخصوص در آنچه در کتاب حلزون های خانه به دوش جمع آوری شد نه تنها به مبانی روشنفکری و تاریخچه آن در ایران، بلکه به مواجهه با چهره های مطرح آن دوران بر می خیزد و همین موضوع باعث می شود تا یکی از این افراد پس از فرار از ایران در مصاحبه ای انتقام گیرانه خیلی از دروغ ها را به آوینی نسبت بدهد.

یکی از مهمترین نکته در این انتقادها این بود که آوینی خود از دل جریان روشنفکری بروز کرده بود و حالا به آنچه که کاملاً آموخته بود انتقاد وارد می کرد و آن را به چالش می کشید و به قول خودش از راهی طی شده سخن می گفت.

آرمانگرایی:

کارویژه دوم زندگی آوینی آرمانگرایی او بود. به تصریح دوست و دشمن و کسانی که آوینی را می شناخته اند یا او را ندیده اند و تنها با آثارش با او ارتباط برقرار کرده اند، آوینی به شدت آرمانگراست؛ آرمانگرایی که نشات گرفته از دانایی والا نسبت به مسایل پیرامونی و جهانی است.

آوینی جنگ ایران و عراق را نه جنگ بین دور کشور بلکه جنگ بین خیر و شر در عالم می داند که در پس آن افقی نو برای بشر نمایان خواهد شد. او رزمندگان ایران را جوانان قرن چهاردهمی پیامبر می داند که قرار است تا کار ناتمام مانده در تاریخ اسلام را به پایان برسانند و از همه مهمتر انقلاب اسلامی در ایران را بعثت دیگر باره انسانی می داند که در 14 قرن اخیر زندگی بشری خود به مکانی پایین تر از بهشت قبلی هبوط کرده و اکنون این پیام دوباره قرار است او را به جایگاه قبلی خود برگردد.

آوینی در عین اینکه پا در زمین همین کشور دارد، اما طوری زندگی می کند و حرف می زند و فیلم می سازد که گویی جای دیگری را می بیند و از چیزهایی خبر دارد که کمتر کسی می داند.

حکیم: آوینی نزدیک به 10 سال به طور مداوم به مطالعه در مورد آن چیزهایی که می دانست باید بداند پرداخت و پس از این بود که وارد عرصه شد. آوینی با توشه ای که از دوران روشنفکری و دانشگاه پلی تکنیک جمع کرده بود، حالا شروع به ساختن پادزهر آن با مطالعه منابع اصیل دینی و مذهبی پرداخت.

او ابتدا به مطالعه کامل کتاب های امام می پردازد، بعد از آن به مطالعه آثار عرفانی اسلامی و متون دینی و فقهی می پردازد و در این میان به فلسفه هم گیریزی می زند. پس از این دوره است که او که حکمت متعالیه را فهمیده است، فقه و علم دین را تا حدی آموخته است، با عرفان اسلامی آشنا شده است به جایگاهی می رسد که در برابر زهر روشنفکری به مقابله می پردازد و پادزهری را که به آن رسیده است تجویز می کند.

چند بعدی:

زیست متفاوت اوینی، مطالعات مختلفی و عمیقی که داشت، سیری که طی کرده است و البته آنچه به آن در این مسیر رسیده است باعث می شود تا آوینی چند بعدی بشود، از یک سو به جهاد بپیوندد تا به محرومان کمک کند، در آن میان به عکاس رو می اورد، از دل عکاسی دوربین به دوش می گیرد تا محرومیت مردم را نشان دهد. با شروع جنگ با همان دوربین به خط مقدم می رود تا عروجی را که تجربه کرده است به تصویر بکشد اما در ان میان دست به قلم می برد و نریشن می نویسد. بعد از جنگ هامن قلم را در دست دارد و مجله سوره را منتشر می کند و به تئوریزه کردن آنچه تا آن زمان به آن رسیده است می پردازد.

این چند بعدی بودن را اگر به همراه تمام نکته های قبلی و بسیاری از نگات جزئی تر که مجال بیان آنها نیست کنار هم قرار بدهیم به فردی می رسیم به نام آوینی! آوینی که مثل هیچ کس نیست و تنها خودش است. آوین که تا مدت ها باید از نو شناخت.

سید فرید موسوی